بررسی تاثیر روان درمانگری شناختی-رفتاری با رویکرد دینی به سلامت روان مادران دانش آموزان مقطع پیش دبستانی در سال تحصیلی 87-1386
روانشناس شیرین ولی زاده – ترانه نوربهاء
چکیده
پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر روان درمانگری شناختی-رفتاری با رویکرد دینی بر سلامت روان مادران دانش آموزان مقطع پیش دبستانی در سال تحصیلی 87-1386 انجام شد. جامعه و نمونه پژوهش شامل کلیه مادران دانش آموزان مقطع پیش دبستانی که در سال تحصیلی 87-1386 در شهر تهران مشغول به تحصیل بودند، است.
طرح پژوهش از نوع پژوهش های آزمایشی، گروه پس آزمون با گروه کنترل: با آزمودنی های همتا بود. به منظور دستیابی به مادران با سلامت روان پایین آزمون سلامت روانی (GHQ) روی این مادران اجرا شد و سپس 18 نفر مادر با سلامت روانی پایین شناسایی شدند که به طور تصادفی به دو گروه 9 نفری (گروه آزمایش و کنترل) تقسیم شدند. پس از آن گروه آزمایش به مدت 10 جلسه درمانی (به مدت 120 دقیقه) تحت درمان قرار گرفتند.
در این نوع شیوه ی درمانی، هدف مطالعه زیر ساخت های تفکر و نحوه نگرش کلی فرد است. در این نوع شیوه ی درمانی، به مادران کمک شد تا الگوهای تفکر تحریف شده و رفتار ناکارآمد خود را تشخیص داده و آن ها را تغییر دهند.
در خلال جلسات درمان، درمانگران، ارتباط بین تفکر، احساس و رفتار را برای مادران مشخص می کردند تا بتوانند پاسخ های منطقی برای افکار خودآیند را جستجو کنند و علاوه بر درمانگری شناختی-رفتاری از رویکردهای دینی که هدف تقویت اعتقادات معنوی و باورهای دینی افراد و توجه و تمرکز افراد به نظم جهان هستی و وجود قدرت مطلق پروردگار و رحمت الهی بود و همچنین ”توکل به خدا“ و اعتقاد به امدادهای الهی و امید به زندگانی در وی افزایش یابد.
مقدمه
با آن که بررسی در زمینه های مذهبی گوناگون، قدمتی بس طولانی دارد، اما مطالعه مذهب از دیدگاه روان شناختی از حدود یک صد سال پیش آغاز شده است. به دلیل اهمیت دین در تاریخ زندگی انسان، از هنگام آغاز به کار روان شناسی علمی، پرداختن به جنبه های روان شناختی دین مورد توجه روان شناسان بوده است.
مذهب از جمله متغیرهایی است که پیچیدگی های مبهم و نقش های حتی گاه ضد و نقیض آن در شکل دهی شخصیت و سلامت روان، ثابت شده است (پین، برگین، بیلما و جنکینز ، 1991؛ گارتنر، لارسون و آلن ، 1991).
نتایج تحقیقات موجود در مورد رابطه ی ”ایمان“ با عملکرد سالم جسمی، عاطفی و اجتماعی، ارزیابی مجدد نقش مذهب در بهداشت روانی و کاربرد راهبرد معنوی در فرآیند درمان را ایجاد می کند (جان بزرگی، 1387).
باورهای مذهبی و معنوی به عنوان منابع قدرتمندی برای بهبود و درمان در نظر گرفته می شوند. در حالی که در بسیاری موارد، مشکل مراجعان و بیماران با مسایل مذهبی هم بافته است و بدون مداخله معنوی درمان نمی شوند (خداپناهی و خوانین زاده، 1379).
روش پژوهش
جامعه آماری و تعداد نمونه:
جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش عبارت است از کلیه مادران دانش آموزان مقطع پیش دبستانی که در سال تحصیلی 87-1386، مدارس و پیش دبستانی های سطح شهر تهران مشغول به تحصیل هستند.
به منظور دستیابی به مادران با سلامت روان پایین آزمون سلامت روان روی این مادران اجرا شد و سپس 23 نفر مادر با سلامت روانی پایین شناسایی شدند که از این تعداد 9 نفر اعلام آمادگی جهت شرکت در جلسات کردند.
سپس به صورت روش نمونه گیری تصادفی ساده 18 نفر از مادران انتخاب و به دو گروه آمایش و کنترل تقسیم شدند.
روش نمونه گیری:
پژوهش حاضر از نوع تحقیقات آزمایشی است و از روش نمونه گیری تصادفی ساده در این پژوهش استفاده شد و 9 نفر از کل نمونه با اعلام آمادگی جهت شرکت در جلسات روان درمانگری شناختی-رفتاری توام با رویکرد دینی به عنوان گروه آزمایش و 9 نفر دیگر به عنوان گروه کنترل در پژوهش انتخاب شدند.
پس از آن گروه آزمایش به مدت 10 جلسه درمانی (به مدت 120 دقیقه) تحت درمان قرار گرفتند. در جلسات درمان علاوه بر روش های شناخت درمانگری که هدف آن ها تغییر باورداشت های غلط مادران و تبدیل افکار خودکار منفی به افکار منطقی است.
طی جلسات درمانگری به مادران کمک می شد تا اعتقادات معنوی و باورهای دینیشان تقویت یافته، به نظم جهان هستی و وجود قدرت مطلق پروردگار و رحمت الهی توجه و تمرکز نمایند.
لازم به ذکر است که به گروه کنترل هیچ گونه آموزشی داده نشد. پس از اتمام جلسات آموزشی هر دو گروه (آزمایش و کنترل) در مرحله پس آزمون مجدداً با پرسشنامه سلامت روان مورد آزمون قرار گرفتند.
ابزار اندازه گیری پژوهش
پرسشنامه سلامت عمومی (GHQ): در این پژوهش برای سنجش عمومی دانشجویان از پرسشنامه سلامت عمومی، گلدبرگ استفاده شد. متن اصلی پرسشنامه توسط گلدبرگ (1972) طراحی شده است. از این ابزار می توان برای بررسی سلامت روان و غربالگری اختلالات روانی استفاده کرد (باقری یزدی، بوالهری و پیروی، 1374).
این آزمون شامل 28 سوال است. این پرسشنامه به صورت عینی و بر اساس مفروضه مقیاس لیکرت نمره گذاری می شود. در این پرسشنامه نمرات بالا بر وضعیت سلامت عمومی وخیم تر و نمرات پایین بر سلامت عمومی دلالت دارند.
این ابزار از ویژگی های روایی و پایایی مناسبی برخوردار است. که از جمله می توان به تحقیق هومن (1376) اشاره کرد. لازم به ذکر است ضرایب پایایی این پرسشنامه در دامنه 84/0 تا 92/0 قرار دارد.
