تاثیر آموزش مقابله درمانگری بر کاهش استرس مادران کودکان عقب مانده ذهنی تربیت پذیر در سال تحصیلی 88-1387درشهر تهران
روانشناس شیرین ولی زاده ، آزیتا داوودی فر سوگند قاسم زاده
چكيده:
هدف: بررسی تاثیر آموزش مقابله درمانگری بر کاهش استرس مادران کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر در شهر تهران بود. روش: جامعه آماری این پژوهش را 22 مادر دارای فرزند با عقب ماندگی ذهنی آموزش پذیر، که فرزندان آن ها در بهزیستی دارای پرونده بودند، تشکیل می داد.
ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه سنجش استرس (CISS) است که توسط دندلر و پارکر (1990) ساخته شده است. و مجموعه آموزش مقابله درمانگری لازاروس فولکمن (1981) بود که بر پایه 8 راهبرد یا حل مساله اجرا شد.
با توجه به طرح پژوهش (طرح گروه آزمایشی-گروه کنترل: آزمودنی های همتا شده) در چهارچوب روش نیمه آزمایشی در ابتدا پرسشنامه سنجش استرس (CISS) بر روی آن ها اجرا شد و در این بین 44 نفر از مادران دارای فرزند با عقب ماندگی ذهنی آموزش پذیر تحت پوشش بهزیستی که از میزان استرس بالایی برخوردار بودند انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه 22 نفری (گروه آزمایش و کنترل) تقسیم شدند
. سپس گروه آزمایش به مدت 12 جلسه آموزش (به مدت 90 دقیقه) راهبردهای حل مساله لازاروس فولکمن را آموزش دیدند. لازم به ذکر است که مادران گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت نکردند. داده های به دست آمده از روشt همبسته مورد بررسی قرار گرفتند.
یافته ها:
نتایج پژوهش بیانگر آن بود که بین نمرات گروه آزمایش و گروه کنترل پژوهش تفاوت معنی داری وجود دارد. نتیجه گیری: آموزش مقابله درمانگری موجب کاهش استرس مادران کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر شد.
کلید واژه ها: آموزش مقابله درمانگری، استرس ، مادران کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر
مقدمه
هر چند فقدان فشار روانی مساوی با سکون و بی حرکتی و نتیجه آن مشکل رشد و بالندگی در انسان است و علی رغم اینکه مقداری فشار روانی برای ایجاد تحرک و تلاش در انسان ضروری است، لکن فشار روانی مداوم وشدید می تواند سلامت همه جانبه فرد را در معرض خطرقراردهد.
فشار روانی زیاد یا مداوم تاثیرات منفی فراوانی بر عملکرد و فعالیتهای فرد خواهد داشت. افرادی که دچار فشار روانی می شوند و توان مقابله با آن را از دست می دهند ،از نظر جسمانی روانی و رفتاری دچار مشکل می شوند(ملک پور وهمکاران ،1385).
استرس و فشارهای روانی از جمله عوامل لاینفک زندگی قرن 21 هستند و چگونگی رویارویی و کنارآمدن در سلامت روانی افراد بسیار مهم است.
تجربه ی استرس در زندگی روزمره انسان امری طبیعی است، اما به نظر می رسد پیچیده تر شدن جوامع و ورود متغیرهای جدید اجتماعی که زاده پیشرفت و توسعه مناسبات اجتماعی است به طور روزافزونی رو به رویی با استرس ها و مدیریت آن ها را مشکل تر می کند (پیتز ، 1998).
در این میان گسترش وسایل ارتباط جمعی، بمباران اطلاعاتی و افزایش توقعات و انتظارات اجتماعی از افراد، شیوه مواجهه با این استرس ها و مدیریت آن ها را تحت تاثیر قرار داده است. در چنین شرایطی هر فردی سعی دارد با شیوه های خاص خود که زاده آموزه های قبلی و یا قدرت ابتکار و خلاقیت او است با این استرس ها مقابله نماید (استروترز، پری و مننس ، 2000).
روش
جامعه، نمونه و روش نمونه گیری
جامعه آماري پژوهش حاضر را کلیه مادران کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیر، که فرزندان آن ها در بهزیستی دارای پرونده بودند، تشکیل می دهند.
با توجه به این که هدف این پژوهش بررسی تاثیر آموزش مقابله درمانگری بر کاهش میزان استرس مادران کودکان عقب مانده ذهنی آموزش پذیراست، لذا از روش تحقیق نیمه آزمایشی استفاده شد، با توجه به طرح پژوهش (طرح گروه آزمایشی-گروه کنترل: آزمودنی های همتا شده) در ابتدا پرسشنامه سنجش استرس (CISS) بر روی آن ها اجرا شد و در این بین 44 نفر از مادران دارای فرزند با عقب ماندگی ذهنی آموزش پذیر تحت پوشش بهزیستی که از میزان استرس بالایی برخوردار بودند انتخاب و به طور تصادفی به دو گروه 22 نفری (گروه آزمایش و کنترل) تقسیم شدند.
سپس گروه آزمایش به مدت 10 جلسه آموزش (به مدت 75 دقیقه) راهبردهای حل مساله لازاروس فولکمن را آموزش دیدند. لازم به ذکر است که مادران گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت نکردند. داده های به دست آمده از روش t همبسته مورد بررسی قرار گرفتند.
ابزار
پرسش نامه مورد استفاده در این پژوهش، پرسش نامه ی مقابله با استرس در موقعیت های استرس زا (CISS) است که توسط اندلر و پارکر (1990) ساخته شده است. این پرسش نامه، دارای 48 عبارت است که پاسخ های هر کدام با مقیاس لیکرت به ترتیب، با، خیلی زیاد (5)، زیاد (4)، متوسط (3)، کم (2) و خیلی کم (1) نمره گذاری می شود.
آزمون، سه زمینه اصلی رفتارهای مقابله ای را در بر می گیرد: مقابله مساله مدار، مقابله هیجان مدار و مقابله اجتنابی، هر آزمودنی که در یکی از سبک های مقابله نمره بالاتری کسب کند آن سبک مقابله ای را بیشتر به کار می گیرد.
اندلر و پارکر ضریب آلفای کرونباخ را برای عامل مقابله مساله مدار از 90/0 برای دختران نوجوان تا 92/0 برای پسران نوجوان و برای عامل مقابله هیجان مدار از 85/0 برای دختران تا 82/0 برای پسران و برای عامل مقابله اجتنابی از 82/0 برای دختران تا 85/0 برای پسران گزارش کرده اند.
این پرسش نامه اولین بار در ایران توسط اکبرزاده ترجمه و مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. از آن پس در پژوهش های متعدد اعتبار آن سنجیده شده است. از جمله قریشی (2002) نیز در پژوهش خود ضریب آلفای کرونباخ را در حد بالایی (8133/0=آلفا) به دست آورده است.
شيوه اجرا
با توجه به اينكه طرح پژوهش نيمه آزمايشي (گروه آزمایشی-گروه کنترل: آزمودنی های همتا شده) بود. در مرحله اول پژوهش حاضر آزمون استرس در اختيار مادران قرار گرفت و از آن ها خواسته شد كه سوالات را با دقت بخوانند و جواب هايي را برگزينند كه منطبق بر احساس واقعي آن هاست، نه جواب هايي كه مورد قبول ديگران است.
به آن ها گفته شد كه پرسشنامه جواب صحيح و غلط ندارد. سپس مادران به طور تصادفي به دو گروه 22 نفري آزمايش و كنترل تقسيم شدند.
در مرحله بعدی گروه آزمایش به مدت 12 جلسه آموزش (به مدت 90 دقیقه) راهبردهای مقابله ای لازاروس فولکمن را آموزش دیدند. لازم به ذکر است که مادران گروه کنترل هیچ گونه آموزشی دریافت نکردند.
