بررسی تاثیر جدایی والدین در شاخص های ترسیمی آزمون ترسیم خانواده (DAF) در دانش آموزان پسر مقطع ابتدایی شهر تهران
چکیده
هدف پژوهش حاضر، مقایسه عملکرد دانش آموزان طلاق با دانش آموزان عادی پسر 7 تا 12 ساله پایه اول تا پنجم مقطع ابتدایی شهر تهران به وسیله آزمون ترسیم خانواده (DAF) است، به همین دلیل از بین کودکان 7 تا 12 ساله شهر تهران ابتدا به صورت نمونه گیری هدفمند فرزندان طلاق انتخاب شدند و سپس از طریق جور کردن، گروه عادی انتخاب شد، که به تفکیک دو گروه 50 نفر از دانش آموزان طلاق و عادی تقسیم شدند.
ابزار اندازه گیری مورد استفاده در این پژوهش آزمون ترسیم خانواده (DAF) است، که برای سنجش روابط میان فردی استفاده می شود. همچنین از مشاهده نیز در طول مراحل اجرای آزمون استفاده شد.
نتایج پژوهش نشان داد که:
نسبت انتخاب اولین شخصیت ترسیم شده، بزرگترین شخصیت ترسیم شده، مهربانترین فرد، آخرین شخصیت ترسیم شده و نامهربانترین شخصیت ترسیم شده در کودکان عادی و طلاق همگی در سطح 01/0 تفاوت معنادار دارد، به طوری که کودکان طلاق در ترسیم خانواده کمتر از کودکان عادی والدین خود را به عنوان اولین شخصیت ترسیم می نمایند.
همچنین بزرگترین شخصیت ترسیم شده توسط کودکان طلاق بیشتر به خودشان و خواهر و برادرشان و کمتر به والدین آن ها اختصاص دارد و بزرگ نمایی شخصیت ترسیم شده در کودکان طلاق نسبت به کودکان عادی در 3 مورد، خودشان و خواهر و برادرهایشان بیشتر بود.
همچنین نتایج نشان داد که:
مهربانترین فرد از نظر کودکان عادی در ترسیم خانواده بیشتر از کودکان طلاق به والدین اختصاص داشت و همین طور آخرین شخصیت ترسیم شده در ترسیم خانواده کودکان طلاق بیشتر از کودکان عادی به والدشان اختصاص دارد و کودکان طلاق نسبت به کودکان عادی نامهربانترین فرد را در ترسیم بیشتر به یکی از والدین خود اختصاص دادند.
کلید واژه ها: دانش آموزان طلاق پسر، دانش آموزان عادی پسر، آزمون ترسیم خانواده (DAF)
مقدمه
خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی، اساس تشکیل جامعه و حفظ عواطف انسانی است. خانواده باید هر چه بیشتر مورد توجه قرار گرفته و تلاش شود که از ستیزه های خانوادگی جلوگیری به عمل آید (قائمی، 1377).
خانواده جایی است که به کودکان عشق می آموزد و به آنان احساس امنیت می بخشد. کودکان آسیب پذیرترین و بی دفاع ترین اعضای خانواده هستند و دستان والدین را تنها حامی و محافظی می دانند که نجات بخش آنان است (دیویس و کامینگز ، 2004).
از نظر کودکان، از هم پاشیدن خانواده پایان یافتن دنیای آنان است. اختلافات خانوادگی مسائلی است که نه تنها کانون امن خانواده را در هم می ریزد و سلامت جسمی و روحی کودکان را مختل می کند بلکه نظم و امنیت اجتماعی را نیز به شدت تهدید می کند (شاو ،وینسلو ، فلانگاگان ، 2006).
طلاق برای کودکان یک حادثه صرف نیست بلکه فرایندی است که ظرف چند سال اثراتش را بروز می دهد (گوودمن، امری و هاگارد ، 1998).
روش پژوهش
جامعه آماری: جامعه آماری مورد نظر در این پژوهش عبارت است از کلیه دانش آموزان پسر مقطع اول تا پنجم ابتدایی شهر تهران که در سال تحصیلی 87-1386 مشغول به تحصیل هستند.
نمونه و روش نمونه گیری:
از آن جا که بررسی کلیه افراد جامعه بسیار وقت گیر است و به علت آن که گاهی والدین از اطلاع این مطلب به مدرسه خودداری می کنند و آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد و به دلیل آن که شهر تهران بسیار وسیع و پر جمعیت است از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است به طوری که ابتدا شهر تهران به 5 منطقه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم شد.
سپس در هر منطقه 5 مدرسه انتخاب شد. ابتدا به صورت هدفمند فرزندان طلاق انتخاب شدند و بعد از طریق جور کردن، گروه عادی انتخاب شدند.
آزمودنی های گروه اول 50 نفر از دانش آموزانی که والدین آن ها متارکه کرده بودند و آزمودنی های گروه دوم 50 نفر از دانش آموزان عادی بود، دامنه سنی دانش آموزان نمونه جامعه آماری 9-7 سال و از نظر پایه تحصیلی در کلاس های اول، دوم و سوم ابتدایی بودند.
ابزار پژوهش:
آزمون ترسیم خانواده (DAF) : آزمون ترسیم خانواده (DAF) علاوه بر ویژگی های فردی آزمودنی، روابط و نیازهای خانوادگی او را نیز منعکس می کند.
این آزمون به ویژه در مورد کودکان و نوجوانان که صحبت کردن درباره احساساتشان در مورد خانواده برایشان دشوارتر است، مفید تر خواهد بود. این آزمون در ابتدا توسط داپل و ولف پیشنهاد شد، اما بعدها به طور کامل تر به عنوان ترسیم خانواده (DAF) توسط هالس (1951)، تدوین شد.
این آزمون همزمان با پیشرفت خانواده درمانی در سال های 1960، 1970 شهرت بیشتری به دست آورد. کرمن بر اساس دستورالعمل (ترسیم یک منظومه خانوادگی)، کوشش می کند تا چگونگی مسائل ارتباطی را روشن سازد (دادستان، 1383).
آزمون ترسیم خانواده (DAF) و مصاحبه آن، به منزله یک روش فرافکن با تفسیر مبتنی بر روان تحلیل گری بیان مسائل و تعارض های خانوادگی است که در فعالیت های تشخیصی و روان درمانگری کودک کاربست وسیعی دارد، چرا که از یک سو دگرگونی های پایدار و ناپایدار شخصیت کودک را متمایز می سازد و از دگرسو تحول را که حاصل درمانگری است، می نمایاند (مارنات، ترجمه پاشاشریفی، نیکخو، 1374).
اعتبار و قابلیت اعتماد آزمون:
در زمینه بررسی اعتبار و قابلیت آزمون ترسیم خانواده پژوهشی به انجام نرسیده است. اما اعتبار نتایج ترسیم خانواده تابع تجربه بالینی آزمونگر می باشد.
همچنین کرمن در انتشار نتایج خود بر نمونه ای مرکب از 1200 تک بررسی (800 پسر و 400 دختر 14-6 ساله) متکی است که بر این اساس نتایج خود را دارای قابلیت تمایز میان حالات معمولی و حالات خاص یا اختلال آمیز می داند (کرمن، ترجمه دادستان و منصور، 1379).
شیوه اجرا: برای اجرای آزمون یک صفحه کاغذ، یک مداد رنگی، یک مداد پاک کن و یک جعبه مداد رنگی به آزمودنی داده می شد و به او گفته می شد: “یک نقاشی از خانواده بکش”.
پس از اتمام نقاشی از او خواسته می شد اشخاص مختلفی را که کشیده معرفی کند. هویت این اشخاص، همراه با نام آزمودنی و تاریخ آزمایش در برگ نقاشی نوشته می شد. در هنگام اجرا آزماینده هرگونه رفتار مربوط را یاداشت می کرد سپس بر اساس معیارهای مشخص شده (شاخص های فرضیه، رنگ ها) هر نقاشی نمره گذاری گردید.
